بازار دائمی و تقاضا برای مصرف محصولات کشاورزی در تمام فصول، اهمیت دستیابی به روشهایی جهت حفظ و نگهداری بلندمدت این محصولات را دو چندان نموده است. صنایع سورتینگ و بستهبندی، میتوانند با اجرای اقداماتی بر روی محصولات مذکور، پاسـخگوی اینگونه چالشها بوده و از هدررفتن سرمایههای کشاورزان داخلی و افزایـش نرخ واردات فرآوردههای کشاورزی به کشـور جلوگیری نمایند.
در همین راستا، فرآیند ساماندهی مبتنی بر دستهبندی و بستهبندی کالا را اصطلاحاً سورتینگ مینامند که اجرای آن بر روی محصولات کشاورزی اقداماتی نظیر درجهبندی و جداسازی میوه و صیفیجات با توجه به شکل، اندازه و رنگ آنها را شامل میشود. عملیات سورتینگ میتواند توسط نیروی انسانی صورت پذیرد لیکن کمکگرفتن از روشهای هوشمند و بهرهگیری از دستگاههای اتوماتیک، قطعاً نتایج مطلوبتری را به دنبال خواهد داشت به نحوی که در بازارهای میوه و ترهبارِ کشورهای پیشرفته، تقریباً تمامی انواع میوه و سبزی به صورت سورت و لیبلگذاری شده عرضه میشود که این موضوع سبب تشخیص آسانتر کیفیت محصول توسط مشتری شده و توزیع و فروش منظمتری را به دنبال خواهد داشت.
اهمیت بهرهگیری از صنایع سورتینگ و بستهبندی زمانی دوچندان میشود که بدانیم طبق برخی آمارهای موجود، 16 درصد از محصولات زراعی و حدود 28 درصد از تولیدات باغی کشورمان در مراحل مختلف تولید تا مصرف از بین رفته و به ضایعات تبدیل میشود که این مقدار ضایعات، معادل محصول تولید شده
در سطحی معادل یک میلیون هکتار یعنی 11 درصد سطح زیرکشت محصولات آبی کشورمان است حال آنکه بوسیلهی صنایع سورتینگ و بستهبندی، امکان جلوگیری از بخش قابلتوجهی از حجم ضایعات مذکور وجود دارد.
قطعاً همه ما با این صحنه مواجه شدهایم که متصديان خردهفروش میوه و سبزی، برخی از صیفیجات مانند کاهو را برگبرگ نموده و بخشی از آن را دور میریزد تا ظاهر محصول، خوشفرم و مشتریپسند به نظر برسد! وجود سطلها و جعبههای بزرگ مستقر در جلوی اينگونه واحدهای صنفی که لبریز از میوه و صيفيجات فاسد، گندیده و غيرقابل استفاده میباشد، نمونهای دیگر بر این مدعاست. اين امر در حالي است كه برای توليد انواع ميوه و صيفي، مقدار زیادی آب، کود، سموم دفع آفات، نیروی انساني، زمان و ... هزینه گردیده و جبران این خسارات، غیرممکن است.
الزام به سورت و بستهبندی محصولات کشاورزی پیش از عرضه به بازار، مزیتهای ذيل را در پی دارد:
پیشگیری از آسیب به محصولات کشاورزی هنگام حملونقل: بسته بندی محصولات کشاورزی به صورت سورتینگ باعث میگردد وزن میوهها به طور متعادل در جعبه پخش شده و از لهشدن، ترکخوردگی و فشار بیش از حد به میوهها در حین حمل و نقل، جلوگیری شود.
اشتغالزایی: ارزش افزوده و درآمد قابلتوجه ناشی از صنعت بستهبندي میتواند به طور مستقیم و غیرمستقیم، صرف اشتغالزايي جدید در بخش صنایع و کشاورزی کشور شود. بر اساس آمارها در سال ۲۰۱۲ ارزش افزوده ناشی از صنعت بستهبندی در سه کشور آمریکا، چین و ژاپن بیش از ۲۲۰ میلیارد دلار برآورد شده که بیانگر ظرفیت عظیم اقتصادی نهفته در صنعت بستهبندی و فرصت اشتغالزایی بالای آن است لیکن در حال حاضر، سهم این صنعت در اقتصاد کشور چه به لحاظ تولید سرمایه داخلی و چه به لحاظ ارزآوری، مطلوب نیست.
همچنین بایستی توجه داشت یکی از علتهای مهم عدم توسعه صنعت سورتینگ در ایران، اقتصاد و کشاورزی خردهمالکی در این بخش بوده است که باعث شده هزینه جهت سورت و بستهبندی نمودن محصولات چه برای تولیدکننده و چه برای مصرفکننده، بصرفه نباشد. از دیگر علل عدم توسعه این صنعت در کشور، کشاورزی سنتی (غیرگلخانهای) بوده است. در واقع وقتی تولیدکنندهای سرمایهگذاری قابلتوجهی را برای صنعت سورت و بستهبندی اختصاص میدهد ناچاراً بایستی جهت تامین هزینهها و سودآوری، دائماً و به صورت مستمر در حال تولید باشد و این برای کشاورزانی که فقط تولیدات فصلی و محدود دارند (کشاورزی غیرگلخانهای)، توجیه اقتصادی ندارد.
یکی دیگر از مشکلات، نبود متولّی معینی برای برنامهریزی و سیاستگذاری در صنعت بستهبندی کشور است. در حال حاضر، هیچ دستگاهی به صورت فعالانه، هدایت و نظارت بر بخش صنعت بستهبندی کشور را در دست ندارد و برنامهای منسجم برای ساماندادن به وضعیت صنعت بستهبندی کشور و جذب سرمایهها در این زمینه وجود ندارد.
در همین راستا توجه به راهکارهای ذیل، شایسته توجه است:
- شراکت کشاورزان در قالب تعاونی با تعداد نفرات زیاد جهت بالابردن انگیزه و توان مالی آنها. مضاف بر این اگر چندین تعاونی منطقهای بتوانند با یکدیگر شراکت نموده و فعالیتی در سطح انبوه و تخصصی را سامان دهند بسیار مطلوبتر خواهد بود. حتی تعاونیهای مورد اشاره میتوانند نظر یک یا چند سرمایهگذار را به شکل شراکتی جلب نموده و با سهیم نمودن آنان، هم نفع کشاورزان حاصل شود و هم سود افراد سرمایهگذار تضمین گردد.
- حمایت دولت از شرکتهای دانشبنیان که کشور را از تکنولوژی ماشینآلات مورد نیاز در بخش سورت و بستهبندی بینیاز میکنند و همچنین حمایت از صنعتگران داخلی که اقدام به تولید این نوع تجهیزات مینمایند.
- الزام به تجهیز تمامی میادین میوه و ترهبار شهرهای مختلف کشور به دستگاههای سورتینگ میوه و سبزی.
- گسترش آموزش و ترویج انواع تجهیزات سورتینگ محصولات کشاورزی در بین کشاورزان از طریق برگزاری انواع دورههای کوتاهمدت و بلندمدت، فیلمهای آموزشی ترویجی.
- فرهنگسازی در بین عموم مصرفکنندگان شهری در راستای مصرف محصولات سورت و درجهبندی شده.
هرگونه کپی برداری فقط با قید منبع مجاز می باشد.