توجه به ظرفیت های اقتصادی نهفته در حوزه ی گیاهان دارویی
- توضیحات
- دسته: قلم مدیر
- بازدید: 1039
توجه به ظرفیتهای اقتصادی نهفته در حوزهی گیاهان دارویی
سابقه درمان بیماری‌ها با گیاهان دارویی به قدمت تاریخ زیست انسان بر روی کره زمین است و انسان‌ها به حکم تجربه، علم و اندیشه، در طول عمر حیات به کمک گیاهان دارویی خود را مداوا کرده و می‌کنند. با توجه به آثار مخرب و جانبی داروهای شیمیایی و همچنین ایجاد آلودگی‌های زیست محیطی مرتبط با آن، گرایش عمومی جامعه به ویژه طی سال‌های اخیر به استفاده از داروهایی با منشاء گیاهی روندی صعودی داشته است.
خوشبختانه پس از ابلاغ سیاست‌های کلی سلامت از طرف رهبر معظم انقلاب در اردیبهشت ۹۳، توجه به موضوع بازشناسی، تبیین، ترویج، توسعه و نهادینه کردن طب سنتی ایران و بهرهگیری از پتانسیلهای این حوزه، در اولویت اول سند جامع علمی کشور قرار گرفت به نحوی که هماکنون رشته طب سنتی با محوریت استفاده از خواص گیاهان دارویی، به عنوان یک رشته تخصصی دانشگاهی پذیرفته شده است.
اما علی‌رغم قابلیت‌ها و پتانسیل فراوان ایران در این حوزه اعم از برخورداری کشورمان از انواع اقلیمهای آب و هوایی مناسب برای کشت و تولید گیاهان دارویی، پیشینهی غنی طب سنتی، وجود نیروی انسانی متخصص، تعداد زیاد پزشکان سنتی و ... جهت بهرهبرداری از این فرصت ارزشمند اقتصادی، همچنان کشورمان فاقد یک جایگاه مناسب در بازار جهانی گیاهان دارویی و محصولات وابسته به آن است و در شرایطی که گردش مالی تجارت گیاهان دارویی در جهان به بیش ١25 میلیارد دلار رسیده و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۵۰ میلادی به ۵ تریلیارد دلار برسد؛ کمتر از دو درصد سهم بازار مذکور، به ایران تعلّق دارد که بخش قابلتوجهی از این مقدار نیز در قالب صادرات محصول خام و فرآورینشده میباشد.
این امر در حالی است که از 8000 گونهی گیاهی شناسایی شده در جهان، حدود 2300 گونهی گیاهی در ایران، ارزش دارویی و قابلیت درمانی دارند که از میان آنها، ۱۷۲۸ گونهی گیاهی، انحصاری کشور ایران محسوب شده و در هیچ کجای دنیا یافت نمیشود اما با این وجود، هماکنون تنها برای ۲۰۰ گونهی گیاهی کشور، اهمیت دارویی- صنعتی قائل هستند.
علاوه بر خامفروشی و برخی چالشهای دیگر، یکی از اصلیترین مشکلات کنونی در حوزهی گیاهان دارویی کشور، خروج این اقلام ارزشمند به صورت قاچاق از کشور میباشد. بنابراین شایسته است ضمن مدنظر قراردادن اهداف عالی اقتصاد مقاومتی و با هدف حمایت از کالای ایرانی، تدابیر لازم در خصوص فراوری گیاهان دارویی خام به اقلام باارزش افزوده بیشتر و همچنین جلوگیری از خروج غیرقانونی آنها، اندیشیده شود.
کشور آلمان بدون داشتن تنوع و اقلیم ایران توانسته با فرآوری گياهان دارويي، ارزش افزوده خیره‌کنندهی ۴۰ میلیارد دلاری را در سال كسب نمايد که با ارزش درآمد نفتی ایران برابری میکند. همچنين متوسط نرخ رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته مانند آلمان و فرانسه 5/2 تا 5/3 درصد است. در حالی که متوسط نرخ رشد اقتصادی گیاهان دارویی در جهان 1/9 درصد است. بنابراین گیاهان دارویی بیش از هر صنعت دیگری سودآور است.
برخی دیگر از مشکلات موجود در حوزه گیاهان دارویی کشور عبارتند از:
- سطح زیر کشت گیاهان دارویی به طور دقیق مشخص نیست و پراکندگی و تنوع کشت آن در همه جای ایران وجود دارد.
- سرمایه‌گذاری ایران بر روی تولید گیاهان دارویی، اغلب بر گونههای قابل فروش در بازار داخلی بوده و کمتر به جنبههای بینالمللی و صادراتی توجه شده است.
- بعضاً سیکل تحقیقات به طور کامل انجام نمیشود و لذا از ثمربخشی تحقیقات کاسته میشود (مثلاً تحقیات ژنتیکی و گیاهشناسی انجام میشود ولی به بُعد اقتصادی و فرآوری و بازاریابی آن توجه نمیشود).
- عدم توجه به كشت زراعي گياهان دارويي بجاي برداشت از مراتع طبيعي.
- عدم توجه به تحليل كيفي و سالم بودن محصول و رعایت استانداردها از جمله استفاده از کود و سم جهت صادرات خصوصاً صادرات به كشورهاي اروپايي
- ضعف در فناوری و تهیه داروهای گیاهی به دلیل عدم آگاهی زارعان از اصول صحیح کشت و بهرهبرداری، خشک کردن، سیستم بسته‌بندی، انبارداری و انبارسازی.
- ضعف در اطلاع‌رسانی و نبود صنایع تبدیلی در مناطق مختلف رویش گیاهان داروئی.
- حجم زياد در مقابل وزن كم گياهان دارويي، هزينه حمل زيادي را به قيمت محصول اضافه مي‌كند.
- مشخص نبودن متولی خاص و دلسوز و عدم هماهنگی بین دستگاههای مسئول حوزه طب سنتی و گیاهان داروئی.
- روند گیاه درمانی در کشور، سنتی و بعضاً غیربهداشتی بوده به نحوی که اغلب تنها در عطاریها به متقاضیان عرضه میشود.
در همین راستا توجه به پیشنهادات ذیل، شایسته به نظر میرسد:
- اتخاذ سیاستها و راهکارهای مناسب و واقعگرایانه و بکارگیری روشهای علمی در تولید، فرآوری و صادرات گیاهان دارویی در کشور به ویژه در مقابله با خامفروشی.
- تمرکز بر روی کشت و فرآوری برخی از گونههای دارویی که انحصاری و بومی کشور هستند و میتوانند علاوه بر تامین نیاز بازار داخل، در بازارهای جهانی بدون رقیب وارد شوند.
- با توجه به استقبال خوب فارغالتحصیلان دانشگاهی از رشته مهندسی تولیدات گیاهان دارویی، متولیان برای بخش فرآوری و صادرات گیاهان دارویی همکاری بیشتری با آنان داشته باشند.
- برنامهریزی جامع برای گیاهان دارویی علاوه بر امکان دستیابی به مدیریت توسعه پایدار در این بخش بالاخص در ابعاد کلان، میتواند توسعهی اقتصادی– زیست محیطی، بهداشتی (خودکفایی دارویی)، اشتغال، امنیت غذایی و ذخایر ژنتیکی در عرصه ملی و جهانی (بعنوان یک منبع درآمدزای ارزی برای کشور) محسوب و ایفای نقش نماید.
- وجود برنامهای جامع و هماهنگ بین مراکز تحقیقاتی، آموزشی و اجرایی و همچنین وجود اعتبار لازم در این امر میتواند راهگشای توسعه در گیاهان دارویی باشد در این ارتباط یک نظام مدیریتی و جامعنگر نیازهای تحقیقاتی و اجرایی کشور را تعیین نموده و در نهایت با کنار هم قرار دادن نتایج بدست آمده، راهحلهای مناسبی را به منظور توسعه در امر تولید و فرآوری گیاهان دارویی و در نهایت داروهای گیاهی ارائه خواهد نمود.
- تعداد بیشتری از کشاورزان در نقاط مختلف کشور با کشت گونههای دارویی و مزایای نسبی آن آشنا شوند تا در آینده با برنامهریزی صحیح، کشت این گیاهان توسعه یابد.
- نهادهای شکلگرفته در امر تولید و جمعآوری گیاهان دارویی در کشور اعم از شرکتهای خصوصی و کشاورزان و نیز بهرهبرداران از گیاهان دارویی در عرصههای طبیعی، همگی هستههای کاری و تجربی مناسبی و پتانسیل آمادهای برای برنامه توسعه کشت و فرآوری گیاهان داروئی هستند که نیازمند شناسایی، ساماندهی و برقراری ارتباط جمعی میان یکدیگر جهت سودآوری برای کشور هستند.
جواد محمدی فشارکی
مدیر بازرسی و نظارت اصناف استان اصفهان
هرگونه کپی برداری فقط با قید منبع مجاز می باشد.